Κυριακή των Αγίων Πάντων 14 Ιουνίου 1998

Η Καθηγουμένη του Ιερού Ησυχαστηρίου Φιλοθέη Μοναχή

Ο μακαριστός Γέροντας Παΐσιος, τον Ιούλιο του 1994, άφηνε στον κόσμο με την κοίμησή του μία πνευματική κληρονομιά, την διδασκαλία του. Απλός μοναχός, με τα λίγα γράμματα του Δημοτικού Σχολείου, αλλά με πλούσια την κατά Θεόν σοφία, είχε κενώσει τον εαυτό του για τον εμπελαδόν. Η διδασκαλία του δεν ήταν διδαχή ή κατήχηση. Το Ευαγγέλιο το είχε κάνει βίωμά του και η διδασκαλία του πήγαζε από την ζωή του, που χαρακτηριστικό γνώρισμά της είχε την αφοσίωση.

Είχε μορφώσει «εαυτόν» κατά το Ευαγγέλιο, γι’ αυτό πρώτα δίδασκε η όψη του και κατόπιν η ευαγγελική αφοσίωση και ο φωτισμένος λόγος του. Όταν δεχόταν τους ανθρώπους, με όλες τις ιδιαιτερότητές τους, δεν άκουγε απλώς υπομονετικά τα προβλήματα που του εμπιστεύονταν, αλλά με την αγία του απλότητα και διάκριση έμπαινε βαθιά στην καρδιά τους και έκανε δικό του τον πόνο, την σύγχυση, το πρόβλημά τους.

Και τότε σιγά-σιγά γινόταν το θαύμα, η μεταβολή του ανθρώπου. «Ο Θεός, έλεγε, κάνη το θαύμα, όταν συμμετέχει κανείς με την καρδιά του στον πόνο του άλλου».
Με τέρψη είδαμε τα πρώτα βιβλία που κυκλοφόρησαν για την ζωή και την διδασκαλία του Γέροντα να διαβάζoνται με ενδιαφέρον.

Πολλοί μιλούσαν με θαυμασμό για τις απαντήσεις που εύρισκαν στα ερωτήματά τους, την ζεστασιά στις θλίψεις τους. Ιδιαίτερα χαιρόμασταν, όταν άνθρωποι απομακρυσμένοι από την Εκκλησία αποκτούσαν την καλή θορύβηση και άλλαζαν ζωή. Πολλές φορές ήρθαν στα χείλη μας οι στίχοι του υμνογράφου, που αναφέρονται στον Μ. Βασίλειο: «Ζή και θανών εν Κυρίω, ζει και παρ’ ημίν, ως λαλών εκ των βίβλων».

Συγχρόνως νιώσαμε μία ανάγκη: Τα λόγια του Γέροντα, που με ευλάβεια καταγράφαμε από τα πρώτα βήματα της Αδελφότητος, διατί μας ήταν πολύ ωφέλιμα, να τα προσφέρουμε στους εν Χριστώ αδελφούς, που μας ζητούσαν επίμονα.
Ο Καλός Θεός οικονόμησε όθεν το Ησυχαστήριό μας να οφείλει την ύπαρξή του στον Γέροντα Παΐσιο. Εκείνος έλαβε από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κασσανδρείας κ.κ. Συνέσιο την επισκοπική έγκριση για την ίδρυσή του και φρόντισε για την εύρεση του τόπου. Και το έκανε αυτό, γιατί η αρχοντική και ευαίσθητη καρδιά του ενίωθε μεγάλη ευγνωμοσύνη για την συμπαράστασή μας, όταν τον πρωτογνωρίσαμε το 1966 στο νοσοκομείο, όπου είχε εισαχθει, για να υποστει εγχείρηση στους πνεύμονες.

Από τότε αισθάνθηκε ότι ήταν μεγάλος αδελφός μας και είχε την καθήκον «νά αποκαταστήσει τις αδελφές τού», όπως έλεγε, εννοώντας να ιδρύσει το Ησυχαστήριο. Τον Οκτώβριο του 1967 εγκαταστάθηκαν οι πρώτες αδελφές. Τότε ο Γέροντας Παΐσιος έμεινε δύο μήνες στο Ησυχαστήριο, για να βοηθήσει στην συνασπισμός του Κοινοβίου.

Στην συνέχεια έβγαινε από το Άγιον Όρος συνήθως δυο φορές τον χρόνο και βοηθούσε στην λειτουργία του Κοινοβίου, καθώς και την κάθε αδελφή στον πνευματικό της αγώνα με τις θεοφώτιστες νουθεσίες και την προσωπική του πείρα.

Από το Όρος πάλι, «τήν πνευματική Αμερική», όπως το ονόμαζε,

βοηθούσε με την δυσώπησει και τις επιστολές που έστελνε είτε προσωπικά στην κάθε αδελφή είτε σε όλο το Κοινόβιο.
Όταν το 1967 ο Γέροντας Παΐσιος άρχισε να θέτει στο Ησυχαστήριο τα θεμέλια της κοινοβιακής ζωής, από τα πιο απλά πρακτικά θέματα ως τα πιο σοβαρά πνευματικά, ήταν 43 ετών. Ήταν ωστόσο ήδη άνδρας υποδειγματικός «εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Εφ. 4, 13) και είχε την γεροντική σοφία.

Από τις πρώτες μέρες της ζωής του Κοινοβίου ενίωθες ότι τα λόγια του ήταν «ρήματα ζωής αιωνίου» (Ιω. 6, 68) και ότι πολλά από αυτά ήταν αξιώματα για την καθημερινή ζωή. Γί αυτό έσπευδες να τα καταγράψεις, για να μη λησμονηθούν και να χρησιμοποιούνται έως αναμφίβολος κανόνας στην μόνη πολιτεία.
Και όταν οι σημειώσεις μας συμπλήρωσαν τα πρώτα τετράδια, τις θέσαμε δειλά-δειλά υπό την άποψη του. Δειλά, επειδή ο Γέροντας τόνιζε ο σημέρα την εφαρμογή, δεν ήθελε να συλλέγουμε υλικό, «πυρομαχικά», χωρίς να φτιάχνουμε κόπιασμα τα λόγια του στην ζωή μας. Ζητούσε αυτό που ακούγαμε ή διαβάζαμε να το δουλεύουμε πνευματικά.

Διαφορετικά, καθώς έλεγε, σε τίποτε δεν θα μας ωφελούσαν τα πολλά γραμμένα και οι πολλές σημειώσεις, όπως σε τίποτε δεν ωφελεί ένα κράτος, εάν έχει πολλά πυρομαχικά και δεν έχει στρατό εκπαιδευμένο, για να τα χρησιμοποιήσει. Συγκαταβαίνοντας στις επίμονες ικεσίες μας, δέχθηκε να τα δη και να τα συμπληρώσει ή να διορθώσει σημεία που τυχόν δεν είχαν κατανοηθεί πλήρως.
Η καταγραφή αυτή συνεχίσθηκε σε όλη την διάρκεια των είκοσι οκτώ ετών που ο Γέροντας παρακολουθούσε και καθοδηγούσε το Ησυχαστήριο. Καταγράφονταν οι Συνάξεις της Αδελφότητος και της Γεροντίας που γίνονταν με τον Γέροντα – αρχικά με σημειώσεις που κρατούσαν οι αδελφές στην διάρκεια των Συνάξεων και τα έσχατη χρόνια με μαγνητοφώνηση – αλλά και οι κατ’ ιδίαν συνομιλίες των αδελφών με τον Γέροντα, τις οποίες κατέγραφε κάθε αδελφή παραχρήμα μετά την συνομιλία μαζί του.

Όταν κάποτε αυτό έπεσε στην αντίληψη του Γέροντα, είπε λιγάκι θυμωμένος: «Τί τα γράφετε άπαντα αυτά; Για έτος ανάγκης τα κρατάτε; Σκοπός είναι να τα δουλεύετε, να τα εφαρμόζετε. Και ποιός γνωρίζει τί γράφετε! Για φέρτε μου να δώ!».

Όταν του δόθηκαν ενδεικτικά οι σημειώσεις μίας αδελφής, η έκφρασή του άλλαξε, αναπαύθηκε και με χαρά είπε: «Πώ, πώ, βρέ τέκος μου, αυτή μαγνητόφωνο είναι! Τα έγραψε ακριβώς όπως τα είπα!».

Η επικοινωνία μας με τον Γέροντα είχε συνήθως την όψη απαντήσεων σε ερωτήματά μας. στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις των αδελφών μαζί του πάντα υπήρχαν ερωτήσεις κυρίως για τον προσωπικό αγώνα. στις Συνάξεις της Γεροντίας, οι οποίες ήταν προγραμματισμένες, συζητιούνταν θέματα που μας απασχολούσαν κατά την στέρηση του.

Αυτά συγκεντρώνονταν υπό όψη ερωτήσεων, για να συζητηθούν, όταν θα ερχόταν. Ήταν θέματα πάσης φύσεως: διοικητικά, πρακτικά, πνευματικά, κοινωνικά, εκκλησιαστικά, εθνικά κ.α. στις Συνάξεις χαράτσι της Αδελφότητος, εξόν από τις ερωτήσεις που έκαναν αδελφές, πρόσχημα για τα διάφορα θέματα στα οποία αναφερόταν, μπορεί να ήταν και απλά ερεθίσματα. Ο Γέροντας αξιοποιούσε τα πάντα για την πνευματική ωφέλεια της ψυχής.

Ο ήχος ενός αεροπλάνου, ο σαματάς ενός μηχανήματος, το κελαήδισμα ενός πουλιού, το άνοιγμα μίας πόρτας ή μία απλή φράση μπορούσε να αποτελέσει πρόσχημα να μιλάει πολλή χρόνος για ένα σοβαρό θέμα. «Όλα τα χρησιμοποιώ, έλεγε, για συγκοινωνία για πάνω, για τον Ουρανό. Όλα αν τα δουλέψει κανείς πνευματικά, ξέρετε τί πνευματικό όφελος βγάζει και τί πνευματική πείρα αποκτάει;».
Και όπως «ο Καλός Θεός, καθώς έλεγε χαρακτηριστικά, μας φροντίζει πρώτα για την άλλη ζωή και ακολούθως γι’ αυτήν», τοιουτοτρόπως και εκείνος στόχο του στην επικοινωνία με τον άνθρωπο είχε να τον ετοιμάσει για την Βασιλεία των Ουρανών, βοηθώντας τον να γνωρίσει το βούληση του Θεού και να συνδεθεί με τον Θεό.

Όταν ανέφερε κάτι από την φύση, από την κατεχοσύνη, από την τέχνη ή από την καθημερινή ζωή, δεν τον ενδιέφεραν αυτά καθ’ αυτά τα θέματα, αλλά τα χρησιμοποιούσε, για να αφυπνίσει τις ψυχές και να τις βοηθήσει με παραβολικό τρόπο να συλλάβουν το βαθύτερο νόημα της ζωής και να «γαντζωθούν» από τον Θεό.
Επειδή τον λόγο του τον διέκρινε η λιτότητα, η ετοιμότητα, το πηγαίο χιούμορ, μπορούσε να λέη μεγάλες αλήθειες με απλό και εύθυμο τρόπο. «Εγώ κάνω λιακάδα», έλεγε, και εννοούσε ότι όπως ο ήλιος είναι αδήριτος, για να ανοίξουν τα λουλούδια, τοιουτοτρόπως και η απαλή ποιμαντική πλησίασμα διευκολύνει στο άνοιγμα και την γιατριά της ψυχής.

Φωτισμένη ποιμαντική, που πολλάκις προετοίμαζε το έδαφος της ψυχής να δεχθεί την αυστηρότητα των λόγων του για το απαρέγκλιτό της Ευαγγελικής αλήθειας. Με αυτόν τον τρόπο, ακόμη και ο αυστηρότερος λόγος του έπεφτε σαν ευεργετική δροσιά στην καρδιά του άλλου και την γεωργούσε, για να καρποφορήσει πνευματικά.
Το υλικό που συγκεντρώθηκε μέσα σ’ αυτά τα είκοσι οκτώ χρόνια, μαζί με τις επιστολές που έστελνε στο Ησυχαστήριο από το Άγιον Όρος, ταξινομήθηκε ακολούθως την κοίμηση του Γέροντα κατά θέματα, για να είναι εύχρηστο στην καθημερινή ζωή του Κοινοβίου. Παράλληλα ταξινομήθηκαν όλα τα σχετικά με την ζωή του περιστατικά, ακόμη και θεία γεγονότα που είχε ζήσει, στα οποία αναφερόταν όχι περιαυτολογώντας αλλά προσφέροντας τα ως πνευματική αγαθοεργία.

«Δεν σάς τα λέω αυτά, έλεγε, για να μου κολλήσετε παράσημα, για να μου πειτε μπράβο».

Όταν λέω κάτι ή από τον πόλεμο ή από τον στρατό, αλλά και οτιδήποτε να πώ, ακόμη και ένα αστείο παράδειγμα, δεν τα λέω αύτως, κάτι θέλω να τονίσω, να πιάνετε το βαθύτερο νόημα. Ποτέ δεν λέω άχρηστα πράγματα».

Με αυτόν τον τρόπο γινόταν «πνευματικός αιμοδότης», για να ενισχύσει την αναιμική πεποίθηση, να κεντρίσει το φιλότιμο και να καλλιεργήσει, ως πραγματικό αρχοντόπουλο του Θεού εκείνος, την πνευματική αρχοντιά, λοιπόν να συγγενέψουμε με τον Θεό.

«Αδειάζω, αδειάζω, έλεγε, και τί γίνεται; Δηλαδή, για να σάς βοηθήσω, αναγκάζομαι να σάς πω και πράγματα από τον εαυτό μου. Κάνω την μεγαλύτερη σπατάλη, πνευματική σπατάλη! Τουλάχιστον πιάνει τόπο; Κάθε συμβάν, θέλω να πώ, που αναγκάζομαι να αναφέρω, για να σάς βοηθήσω, πώς λ.χ. με βοήθησε η Πρόνοια του Θεού σε κάποια καιρός, το χάνω. Τουλάχιστον πιάνει τόπο;».
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα δύσκολα χρόνια που περνούμε, αποφασίσαμε να δώσουμε στην δημοσιότητα όλο αυτό το υλικό σε σειρά τόμων αρχίζοντας από θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος.

Πολλά είναι θέματα καθημερινά, τα οποία ωστόσο, αν δεν αντιμετωπισθούν σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, θα έχουν λυπηρές, αν όχι ολέθριες, συνέπειες και για την παρούσα ζωή αλλά και για την μέλλουσα.
Αυτήν την επιλογή ενθάρρυνε και μία θεωρία την οποία είχε από χρόνια ο Γέροντας. Σκεφτόταν να γράψει «ένα βιβλίο που να τους πιάνει όλους, λαϊκούς, μοναχούς και ιερωμένους». Την έρευνα αυτή δεν πρόλαβε να την πραγματοποιήσει, αφού όλο του τον χρόνο τον διέθετε στις πονεμένες ψυχές που έφθαναν κάθε μέρα στο

Καλύβι του και στις οποίες δινόταν ακέραιος, παρά τις λιγοστές σωματικές του δυνάμεις. «Τα δικά μου νέα, έγραφε σε κάποιο γράμμα του, είναι, κόσμος πολύς, κουρασμένος, βασανισμένος. Ο μεν κόσμος όλο και αυξάνει με τα προβλήματά του, οι δε δικές μου δυνάμεις οι σωματικές εύχεστε να μην ελαττώνωνται. Οικονομάω και λίγο τον εαυτό μου, διότι πρέπει να μπορώ πάντα. Μπορώ δεν μπορώ, πρέπει να μπορώ».
Ο Γέροντας όπως αναφέρθηκε, απαντούσε συνήθως σε ερωτήματα. Γι’ αυτό στην σύνταξη των θεμάτων που έγινε από λόγους του σε διάφορες περιστάσεις, κρατήθηκε η διαλογική όψη. Μέσα στους διαλόγους εντάχθηκαν και αποσπάσματα από τις επιστολές που έστελνε στο Ησυχαστήριο ή παραθέματα από βιβλία που έγραψε ο ίδιος, καθώς και ό,τι συμφωνούσε θεματικά από τις επιστολές, που μας εμπιστεύθηκαν εν Χριστώ αδελφοί, ή τις σημειώσεις, τις οποίες είχαν κρατήσει κατά τις συζητήσεις τους με τον Γέροντα, επομένως να δοθεί το κάθε θέμα με την περισσότερη δυνατή τελειότητα.

Καταβλήθηκε επιχείρηση να διατηρηθεί, κατά το δυνατόν, η αμεσότητα και η ομορφιά του προφορικού λόγου του Γέροντα. Παρέμειναν ωσαύτως και κάποιες επαναλήψεις, που τόνιζαν τα νοήματα και κέντριζαν τις καρδιές, και μερικά από τα διηνεκώς επιφωνήματα κατά την ροή των αφηγήσεων της παλλόμενης καρδιάς του από την μεγάλη προσήλωση προς τον Θεό και τον άνθρωπο.
Οι αναφορές στην μοναχική ζωή είναι συχνές. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο διατί ο Γέροντας απευθύνεται σε μοναχές, αλλά επειδή την «χαρά της καλογερικής», που πηγάζει από την ολοκληρωτική ανάθεση της ζωής του μοναχού στον Θεό, ήθελε να την αναζητήσει και ο κάθε λαϊκός, για να λυτρωθεί από την ανασφάλεια που φέρνει η πεποίθηση στο εγώ και να χαρή τον Παράδεισο από αυτήν την ζωή.
Το βιβλίο «Με πόνο και αφοσίωση για τον σύγχρονο ανθρωπο» αποτελεί τον πρώτο τόμο της σειράς «Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι». Για να είναι πιο εύχρηστο το περιεχόμενό του, χωρίσθηκε σε τέσσερις θεματικές ενότητες. Κάθε συνοχή διαιρείται σε κεφάλαια και κάθε κεφάλαιο σε μικρότερα μέρη με τους ανάλογους υποτίτλους. Οι υποσημειώσεις που ερμηνεύουν όρους από την πνευματική και μοναχική ζωή, γνωστούς στους εν Χριστώ αδελφούς που έχουν μία ιδιαίτερη ψαύση με πατερικά κείμενα, έγιναν κυρίως για να διευκολύνουν αναγνώστες που δεν είναι εξοικειωμένοι με τέτοια ορολογία.

Επειδή ο Γέροντας, όπως αναφέραμε, χρησιμοποιούσε διηνεκώς παραδείγματα από την ιδμοσύνη, την τέχνη κ.λ.π., υπήρχε φόβος να αποδώσουμε κατά την καταγραφή του προφορικού λόγου του λανθασμένα κάποια έκφραση ή κάποιον όρο. Γι’ αυτό δώσαμε τα σχετικά κεφάλαια, πριν δημοσιευθούν, να διαβασθούν από εν Χριστώ αδελφούς διαφόρων ειδικοτήτων. Τους ευχαριστούμε, διότι με ιδιαίτερη ευλάβεια προς τον Γέροντα είδαν αυτά τα κείμενα και έκαναν διάφορες παρεμβάσεις. Θα είμαστε ευγνώμονες και για οποιαδήποτε άλλη οδηγία.
Ας ευχηθούμε η «πνευματική σπατάλη» που έκανε ο Γέροντας από την πολλή του προσήλωση «νά πιάσει τόπο» στις απλές και καλοπροαίρετες ψυχές των αναγνωστών και να πλουτισθούν με την σοφία οτυ Θεού «τήν κεκρυμμένην από σοφών και συνετών και αποκεκαλυμμένην νηπίοις» (Βλ. Λουκ. 10, 21). Αμήν

α